PROF. DR. HİDAYET AKDEMİR

Tanım:  Bel fıtığı insan omurgalar olan toplam 24 adet omurgalar arasında bel bölgesinde bulunan 5 adet omurga arasındaki yastıkçık denilen toplam 4 adet kıkırdakların biri ve birden fazlazlası değişik nedenlerden dolayı yırtılmasına bel fıtığı denilmektedir. Bel fıtığı insanların hayvanlardan farklı olarak iki ayakları ile hareket edebilmeleri nedeniyle en sık hareket bölgesi olan  4  ve 5.ci omurgalar arasındaki kıkırdaklar daha çok hareket ettikleri için veya   Lomber 4-5 ve  ve Lomber 5-1 seviyeleri en fazla fıtık olmaktadır. Bundan sonra daha az sıklıkla Lomber 3-4 ve Lomber 2-3 çok nadirende L1-2 seviyelerinde görülür. Tüm bel fıtıklarının % 10 u ise uzak lateral yırtıklar şeklinde görülür.Bel omurgalara arasında omurgaya esneklik sağlıyan disk denilen yastıkçıklar vucudaki ayağa kalkma eğilme doğrulma gibi ana hareketlerde hareket ettiğinden vucudun  yük emici adeta bir amortisör görevi görmektedirler. Yıpranma veya zorlanma, yaralanma gibi mekanik veya doğumsal genetik kalıtsal faktörler vayahut kıkırdak içerisindeki enzim yetersizliği sonrası bu kıkırdakların yırtılmasında ana sebeblerdendir

 Bel fıtığının Genel özelikleri;
 
Toplumda ağrı nedeniyle hastanelere başvuran hastaların ikinci sık nedeni bel ağrısıdır.
 
Bel ağrısının toplam prevelansı % 60-80,
 
Bel fıtığı tüm bel ağrılarının içerisinde görülme oranı ise % 5 dir,
 
Erkek/ kadın oranı  bazı çalışmalarda aynı olmakla birlikte eşittir,
 
Ensık 30-40 yaşlarında görülür.
 
Bel fıtığı oluşumunda risk faktörleri
 
Şişmanlık,
 
Sigara,
 
Spor (Ağır sporlar, Tenis, Golf, Futbol, Jimnastik gibi spor çeşitleri),
 
Meşguliyet (Ağır yük kaldırma, burkulma, eğilme, uzun süre oturarak masa çalışmaları,yürünen zeminin yapısı),
 
Yapısal (Omurga darlığı, kaymaları, kırıkları, diğer doğuştan anomaliler),
 
Diğerleri (Çok doğum yapmak,sezeryan veya diğer karın ameliyatları).
 
Bel fıtığı nasıl oluşur?
 
Bel fıtığı oluşumunda 4 ana neden ileri sürülmektedir;
 
1: Yaralanma (Travma,kaza), 
2: Yaşlanma (Dejenerasyon,yapısal olaylar),
3: Biyokimyasal enzimler,
4: Genetik,kalıtsal geçiş.
 
  Bu 4 ana neden geçerli olmak üzere yukarıda bahsedilen hazırlayıcı risk faktörleri bel fıtığı oluşumunda rol oynamaktadır. Örneğin ağır bir yükü kaldırmak veya ters bir hareket yapmak bel fıtığı oluşmasında önemli roller oynayabilmektedir. Burada travma teorisi geçerlidir. İkinci olarak yapısal bir süreç olan yaşlanma  bireylerin omurga kıkırdak dokusunun yaşlanması söz konusudur. Bu kıkırdak dokusunun ihtiva ettiği su oranı çocukluk yaşlarından itibaren yavaş yavaş yavaş azalmaya başlar, yaklaşık 20 yaşlarında bu su yapılmaması neticesinde kıkırdağın beslenme bozukluğu ve elastitesini kaybetmesi  sonrası hafif travma gibi (ani ters bir hareket sonrası) belde fıtıklaşma oluşmaktadır. Üçüncü nedende özellikle kıkırdak dokusu içerisindeki bazı enzimatik biyokimyasal değişikliler ergenlik çağından sonra oluşmaktadır bu enzimlerdeki azalmalar sonucu kıkırdak dokusunun elastik özelliğini kaybolmasına neden olmakta böylece bel fıtıklaşmaları oluşmaktadır. Son olarak genetik teoride bazı ailelerin tüm fertlerinde kıkırdak yapıdaki dejenerasyon nisbeten daha erken yaşlarda olmakta, dolayısıyla daha sık ve kolay bel fıtığına yakalanmaktadırlar. 
 
Bel fıtığı şikayet ve bulguları;
 
  Başlangıçta bel fıtğında bel ağrısı öncü şikayetidir. Bunu  bacak ağrısı  takip eder. Bu iyi bilinen ağrı şikayetleri çok değişik tablolarda görülebilir. Hastalar genellikle ilk bel ağrısı hikayesini unuturlar, genellikle kısa süreli olup, bu dönemde ağrı kesisci veya  kas gevşetici gibi ilaç tedavisine iyileşirler. Bazen bel veya bacak ağrısından sadece biri de bulunabilir. Bu ağrı şikayet, özellikle öksürmek, ıkınmak, hapşırmak gibi hareketlerle artarken İstirahatle azalır. Ağrı şikayeti öncelikle eğilme, yürüme, yataktan doğrulma gibi ilk hareketleri zorlaştır.  Bel fıtığının ilerlemesi veya hastalığınnüksetmesi  bel fıtıklarının derecesine veya yerine göre ağrılarla birlikte bacaklar da uyuşmalar (hissizlikler), güçsüzlükler (felçler) ortaya çıkar.  Hastalar bu felçleri kendisi tanımazlar, ancak  yol yürüken, ayağında boşluk olduğunu merdiven inip çıkmada zorlandığını farkederek hekime muayeneye giderler. Bazı nadir durumlarda  büyük bel fıtıklaşmalar  omurga kanalına doğru uzanarak tüm sinirleri  aniden sıkıştırmasıyla   idrar ve büyük abdestini tutamama veya yapamama gibi bozukluklar ile bacaklarda  ani felclerle acil bir tablo ile hastanelerin acil polişkliniklerine giderler.  Hastalığın bu derecede ilerlemesine müsaade edilmemeli,  ve acil bel ameliyatıyla  bu felçlerden hastalar kurtulabilir.
 
Bel fıtığı Teşhisi;
 
  İyi bir özgeçmiş veya  detaylı nöroljik muayene bel fıtığı teşhisinde oldukça önemlidir. Her bel ve bacak ağrısı bulunan  hastaya "mutlaka bel fıtığıdır" peşin hükmü ile yaklaşmamak gerekir. Bel fıtığını taklit eden daha bir çok hastalıklar vardır. Basit bir spor yaralanmasından, romatizmaya,kemik erimeleri, enfeksiyon hastalıklarından, kansere ve omurilik tümörlerine kadar birçok hastalıklar bel ve/veya bacak ağrısıyla seyredebilir. Günümüzde gelişmiş magnetig rezonanas (MR) sayesinde bel fıtığı oldukça kolay çabuk ve doğru konulmaktadır.

Bunlar;
 
1: Direkt lombosakral grafiler gerekirse dinamik görüntüler çekilmelidir,
2: Bilgisayarlı Tomografi (BT),
3: Magnetig Rezonans Görüntüleme (MR),
4: Elektromyelografi (EMG),
5: Rutin kan tetkikleri (Üre,ASO, RF,CRP, sedimantasyon, Brusella, HLA-27 v.b)
 
Yukarı saydığımız teşhis yöntemleri ayrı ayrı düşünülmeli gerektiğinde yalnızca gerektiğinde kombine kullanılmalıdır. Bir bel fıtığı yırtığın derecesi radyolojik görüntüleme yöntemlerine göre 4 evrede incelenmektedir.
 
Evre 1: Bulging ( hafif kabarma),
Evre 2: Protrude disk (Orta derecede kabarıklık),
Evre 3: Ekstrude disk ( İleri yırtık parça dışarı taşmış),
Evre 4:Seketre disk ( Yırtılan disk dokusu yer değiştirmiş).
 
Bel fıtığı Ayırıcı Teşhis;
 
1 :Omurga ve omurilik tümörleri,
2: Romatizmal hastalıklar,
3: İnfeksion hastalıkaları (tüberkuloz, brusella, diskitis),
4: Nöropatik ağrılar ( Diabet, enjeksion),
5: Vasküler nedenler (tıkayıcı damar hastalıkları),
6: Yapısal ( spondiloz, dar kanal, omurga kaymaları).

7: kemik erimeleri (osteoporoz)

8: Sinir tuzaklanmamaları( diz bölgesinde sinir sıkışmaları)
 
Bel fıtığı Tedavi;
 
1: Tıbbı tedavi;  yatak istirahati, İlaç tedevisi (ağrı kesiciler kas gevşeticiler),
 
    Fizik tedavi programları, Eğitim.
 
2: Cerrahi tedavi; Bel fıtığı rahatsızlığı bulunan bir hastada hastalığın hangi safhada olduğu iyi bir muayene ve lomber MR ile net olarak tesbit edildikten sonra tedavinin safhasına geçilir.
 
Hangi Hastalara bel ameliyatı uygulanır?
 
1: Her türlü tıbbı tedaviye cevap vermeyen hastalar,
 2: İlerleyici veya  akut kuvet kayıpları (felçler) olanlar,
 3: Tıbbı tedaviye dirençli tekrarlıyan bel fıtığı atakları,
 4:  Acil ameliyat endikasyonu (ayaklarda ani felçler ,idrar kaçırması, akut kauda ekuina sendromu).
 
 Bel fıtığı gelişiminin erken dönemlerinde tıbbı tedaviyle  uygulanır. Bu safhada, hastaya  ağrı kesiciler, kas gevşetici ve antienflamatuar ilaçlar verilir. Yatak istirahati tavsiye edilir. Ağrılı dönem geçtikten sonra fizik tedavi metodları yapılır.
 
Cerrahi Tedavi Yöntemleri;
 
1: Geleneksel açık makro diskektomi,
2: Mikrodiskektomi.
 
İntradiskal girişimler
 
1: Perkutan lomber diskektomi,
2: Perkütan endoskopik diskektomi,
3: Lazer diskektomi,
4:Kemonukleozis.
 

Yukarıda sayılan cerrahi teknikler içerisinde her birinin kendine göre uygulamaları vardır burada cerrahın alışık olduğu en iyi yöntem geçerli olmak üzere amaç hastayı en erken eski işine gücüne döndürmek olmalı en az zararsız işlem uygulanmalıdır. Günümüzde mikrodiskektomi altınstandart bir kabül gören yöntemdir. Bu taknik öncelikle iyi bir mikrocerrahi tecrübesi gerekmektedir. Tüm dünyada sinir cerrahlarları başarılı bir beyin ameliyatı yapabilmek için mikroskop kullanma tecrübesi gerekmektedir. İyi mikroskop kullanan bir beyin cerrahı ile mikro diskektomi yöntemi sinirleri çok büyük büyütme ile yapılan  bir en az zararsız işlemlerden biridir.Günümüzdeki bel fıtığı ameliyat larında özellikle mikrodiskektomi yönteminde sonuçları oldukça mükemmeldir.
 
Sonuç olarak
 Günümüzde teknolojinin inanılmaz geliştiği dünyada bel fıtığı amaliyatından korkmamak gerekir. Bel fıtığı teşhisinde bel MR teşhis oldukça önemlidir.Doğru ameliyat kararı, doğru teşhis yöntemleri ile uygun cerrahi teknik ile ameliyat olan bireyler ameliyat öncesi durumuna göre % 90 üzerinde başarı vardır.Günümüzdeki bel fıtığı ameliyatları sonuçları mükemmeldir. Hastalar çok kısa hastanede kalıyorlar. Hastalar ağrılardan kurtuldukları gibi eski işine gücüne çok kısa sürede dönerler.